Historia AZS - szkolenie cz. 6 [AZS LUBLIN]

Jak powstał Akademicki Związek Sportowy w Lublinie? W przedostatniej części szkoleń on-line chcemy przedstawić Wam historie lubelskiego AZS-u. 

Początki

Prace organizacyjne nad utworzeniem AZS na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim podjęte zostały jesienią 1921 r. z inicjatywy Tadeusza Jaworowskiego. Na zebraniu założycielskim w dniu 22 stycznia 1922 r. powołano do życia Akademickie Koło Sportowe (AKS). W najstarszym zachowanym dokumencie, pochodzącym z 5 marca 1922 r. tymczasowy przewodniczący Koła kpt. Lolaczyński informował, że AKS uchwalił swój statut 2 lutego 1922 r. Kuratorem był prof. Zygmunt Kukulski. W skład zarządu weszli obok przewodniczącego także: Tadeusz Jaworowski, J. Suchodolski, Stanisław Rusiecki i Zbigniew Pyzikowski. Bardzo szybko zmieniono nazwę na powszechnie używaną w Polsce: Akademicki Związek Sportowy. Jako pierwsze zostały utworzone sekcje lekkoatletyczna, szermiercza i piłki nożnej. Po rezygnacji Lolaczyńskiego prezesem AZS Lublin był początkowo Marian Sławiński, a później Tadeusz Wiśniowiecki. Ten ostatni, będąc prezesem przez kilka kolejnych lat, przyczynił się do szybkiego rozwoju lubelskiego sportu akademickiego. 

Podczas rozgrywanych w Krakowie pierwszych akademickich mistrzostwach Polski Władysław Koziełł zdobył złote medale w pchnięciu kulą i rzucie dyskiem. Niedługo potem, na lekkoatletycznych mistrzostwach Polski seniorów został brązowym w rzucie dyskiem. W 1924 r. do reprezentacji Polski został powołany dziesięcioboista Kazimierz Dzwonkowski. Kolejne sukcesy odnieśli lubelscy azetesiacy na akademickich mistrzostwach Polski w 1927 r. Pierwsze miejsca zajęli: Tadeusz Zwoliński w skoku wzwyż, Eugeniusz Stasiak w rzucie dyskiem, K. Dzwonkowski w skoku wzwyż z miejsca. Bolesław Wróblewski był drugi w biegach na 200, 400, 800 m i w sztafecie olimpijskie. 

Największym sukcesem gier zespołowych przedwojennego AZS Lublin było wywalczenie Akademickiego Mistrzostwa Polski w koszykówce. Koszykarskie tradycje w lubelskim środowisku akademickim są kontynuowane do dziś, czego najlepszym świadectwem niech będzie, iż od lat 60’ XX w. AZS Lublin ma swoich reprezentantów lub reprezentantki w najwyższych klasach rozgrywkowych. 

II Wojna Światowa

II wojna światowa przyniosła niepowetowane straty w gronie zawodników i działaczy. Już jesienią 1939 r. został rozstrzelany przez Niemców prof. Czesław Martyniak. Zamojska Rotunda była miejscem kaźni lekkoatlety Mariana Sozańskiego, po przesłuchaniu w gmachu gestapo w Lublinie zmarł inny wybitny lekkoatleta Stanisław Pęczalski. Śmierć ponieśli też m.in. członkowie ruchu oporu - Zygmunt Martyniak i Władysław Reinholz. 

Czasy PRL

Grupa przedwojennych działaczy już w sierpniu 1944 r. przystąpiła do reaktywacji AZS. Zaczęto od gromadzenia sprzętu sportowego i przygotowania boisk przy Domu Żołnierza, Gimnazjum Zamoyskiego i KUL. Na czele pierwszego zarządu stanął Stanisław Krzykała – ówczesny wiceprezydent miasta. Do AZS Lublin obok należeli wtedy studenci aż trzech uczelni: KUL, UMCS i Politechniki Warszawskiej, która w pierwszym okresie po wojnie miała swoją siedzibę w Lublinie. Jako pierwsze rozpoczęły swoją działalność sekcje: siatkówki, koszykówki, lekkiej atletyki, pływania, tenisa stołowego, narciarska, a nieco później piłki nożnej i bokserska. 

W okresie PRL drużyny AZS Lublin sporadycznie odnosiły sukcesy na arenie ogólnopolskiej. W obiecującym zespole siatkarek po 1948 r. nastąpiło znaczne obniżenie poziomu sportowego, które było spowodowane trudnościami organizacyjnymi i brakiem środków finansowych. Pałeczkę przejęły z czasem siatkarki AZS UMCS, które w 1959 r. zdobyły mistrzostwo Polski wyższych uczelni i uzyskały prawo reprezentowania Polski na Światowym Festiwalu Młodzieży w Wiedniu. W 1960 r. wywalczyły awans do II ligi. Siatkarze w latach 1952 i 1953 r. zajmowali trzecie miejsce w AMP.  Jednakże dopiero w 1960 r. uzyskali awans do II ligi państwowej, zaś w 1964 do ekstraklasy (na jeden sezon). Do grona wybitnych przedstawicieli lubelskiego AZS jest zaliczany siatkarz Tomasz Wójtowicz. 

W latach 1958-1962 w ekstraklasie grała drużyna rugby AZS Lublin. Mimo niezłego poziomu została rozwiązana. 

Drużyna koszykówki kobiet w 1966 r. zajęła drugie miejsce w AMP, a także mistrzostwo okręgu i awans do I ligi. Już po roku spadły do II ligi. Później jeszcze dwukrotnie tymczasowo wchodziły do I ligi. W latach 1954-1956 w I lidze grał także zespół tenisa stołowego. W latach 1952-1954 i 1959 czterokrotnie zdobywał tytuł akademickiego mistrza Polski. 

Największy sukces dla lubelskiego AZS przyniosła sekcja szermiercza. Już w 1954 r. Bohdan Przybyło stanął na najwyższym stopniu podium AMP w turnieju szablowym i zdobył brązowy medal we florecie. Został powołany do kadry narodowej. Trzecie miejsce we florecie na AMP i wicemistrzostwo juniorów 1961 r. wywalczył Andrzej Gottner. Największa gwiazda sekcji okazał się Arkadiusz Godel – niespodziewany złoty medalista igrzysk olimpijskich w Monachium w 1972 r. w drużynie floretowej. 

W czołówce znajdowała się stale sekcja lekkoatletyczna AZS Lublin. Iwaszkiewicz i Domaszewicz byli medalistami mistrzostw Polski, ale objawieniem okazał się trójskoczek Andrzej Sontag: siedmiokrotny medalista mistrzostw Polski i brązowy medalista mistrzostw Europy w Rzymie w 1974 r., olimpijczyk z Montrealu. Wyróżniało się również kilkoro innych zawodników sekcji: Urszula Jaros, Grażyna Siewierska, Dariusz Nawrot,  Piotr Jastrzębski czy Hanna Wybranowska. 

Okres III RP. 

Po kryzysie lat 80. nastał trudny czas transformacji ekonomicznej lat 90. Po różnych perturbacjach tego okresu pozycja AZS w sporcie lubelskim zaczęła wzrastać w pierwszej dekadzie XXI w. W ramach zmian organizacyjnych powstała Organizacja Środowiskowa AZS w Lublinie, obejmująca także kluby z terenu województwa, w tym AZS AWF Biała Podlaska. W 2020 rOŚ skupiała 12 klubów uczelnianych i Klub Środowiskowy AZS woj. Lubelskiego skupiając ponad 3000 członków. 

Tradycje lekkoatletyczne AZS Lublin podtrzymywali studenci UMCS, a największymi gwiazdami sekcji są: Sofia Ennaoui, Małgorzata Hołub – Kowalik, Paulina Guba, Malwina Kopron czy Karolina Kołeczek. Dziś sekcja LA należy do najlepszych w kraju, a kilku reprezentantów klubu znajduje się w ścisłej, światowej czołówce. 

Do krajowej czołówki należy również drużyna koszykarek Pszczółka Polski - Cukier AZS UMCS Lublin, grające na co dzień w Energa Basket Lidze. Największym jak dotychczas sukcesem drużyny jest zdobycie w 2016 r. Pucharu Polski PZKosz. 

Należy wspomnieć również o siatkarkach plażowych: Monice Brzostek i Kindze Kołosińska. W 2009 r. zdobyły mistrzostwo świata juniorek, w 2011 r. zostały srebrnymi medalistkami mistrzostw Europy do lat 23, zaś w 2013 r. wicemistrzyniami uniwersjady. W 2016 r. wzięły udział w igrzyskach olimpijskich w Rio de Janeiro. Są także sześciokrotnymi mistrzyniami Polski. 

Na koniec warto wspomnieć o doskonale zorganizowanej sekcji pływania działającej w ramach AZS UMCS, która jest obecnie najlepszą w kraju, a świadczyć o tym może setki medali uzyskiwane przez lubelskich pływaków w tym olimpijczyków: Konrada Czerniaka czy Jana Świtkowskiego. 

Tekst powstał na bazie artykułu znajdującego się w bazie Wirtualnego Muzeum Akademickiego Związku Sportowego.